Kemiskinan bandar bukan sahaja memberi kesan kepada kesejahteraan ekonomi individu dan keluarga tetapi juga menjejaskan perpaduan sosial, pembangunan komuniti, dan pendidikan.
Oleh itu, memahami faktor penyumbang kepada kemiskinan bandar serta langkah-langkah penyelesaiannya amat penting bagi memastikan kesejahteraan semua rakyat Malaysia.
Faktor-faktor kemiskinan bandar merupakan gabungan pelbagai isu yang saling berkaitan dan saling menguatkan antara satu sama lain, menjadikan usaha keluar daripada belenggu kemiskinan semakin mencabar.
Salah satu punca utama ialah kos sara hidup yang tinggi di bandar yang merangkumi kenaikan harga barangan keperluan asas, perumahan, dan perkhidmatan penting, menyebabkan golongan berpendapatan rendah sukar menampung keperluan harian mereka.
Di Sarawak, kawasan bandar seperti Kuching dan Miri turut menyaksikan peningkatan kos hidup yang menekan masyarakat kurang berkemampuan.
Tambahan pula, peluang pekerjaan yang terhad serta gaji yang tidak mencukupi, khususnya bagi mereka yang bekerja dalam sektor tidak formal tanpa jaminan keselamatan sosial seperti KWSP dan PERKESO, memburukkan lagi keadaan.
Pasaran kerja yang kompetitif dan kadar pengangguran yang tinggi menghalang ramai individu daripada memperoleh pekerjaan tetap yang boleh menjamin kehidupan stabil.
Dalam masa yang sama, taraf pendidikan yang rendah akibat kekangan kewangan dan keperluan bekerja pada usia muda turut menyebabkan ramai penduduk bandar tidak mempunyai kelayakan yang cukup untuk mendapatkan pekerjaan bergaji tinggi.
Akibatnya, mereka terus terperangkap dalam kitaran kemiskinan.
Sementara itu, kemudahan perumahan yang tidak mampu milik juga memaksa ramai keluarga tinggal di kawasan setinggan atau rumah sewa yang tidak selamat dan tidak selesa, manakala projek perumahan mampu milik yang ada sering kali tidak mencukupi untuk menampung permintaan.
Kekurangan infrastruktur sosial seperti pusat kesihatan, pengangkutan awam, dan kemudahan rekreasi di kawasan miskin bandar pula terus menyekat peluang penduduk untuk memperbaiki taraf hidup, sekaligus mengekalkan jurang sosial yang semakin melebar.
Kemiskinan bandar memberikan kesan mendalam bukan sahaja terhadap kehidupan individu, tetapi turut menggugat keharmonian sosial dan perpaduan masyarakat secara keseluruhannya.
Salah satu kesan utama ialah wujudnya ketidakseimbangan sosial dan jurang kekayaan yang ketara antara golongan kaya dan miskin, di mana pemisahan ekonomi ini boleh menimbulkan rasa tidak puas hati, iri hati, dan akhirnya mencetuskan ketegangan serta peningkatan kadar jenayah di kawasan bandar.
Selain itu, tekanan hidup yang tinggi akibat kekangan kewangan turut menyumbang kepada isu kesihatan mental dan sosial, termasuk masalah kemurungan, stres yang berpanjangan, dan keganasan rumah tangga, yang bukan sahaja menjejaskan individu, malah menggugat kesejahteraan institusi keluarga.
Dalam pada itu, ketidaktentuan sosial semakin meruncing apabila golongan miskin bandar sering menghadapi diskriminasi dalam akses kepada pendidikan berkualiti dan peluang pekerjaan yang setara, menyukarkan mereka untuk meningkatkan taraf hidup dan mencapai mobiliti sosial.
Kesemua kesan ini jika tidak ditangani dengan serius boleh merosakkan struktur sosial, menghakis nilai perpaduan, dan akhirnya melemahkan pembangunan negara secara menyeluruh.
Pembangunan komuniti memainkan peranan yang amat penting dalam usaha menangani kemiskinan bandar dengan memberi tumpuan kepada penyertaan inklusif dalam aspek sosial dan ekonomi masyarakat.
Antara langkah utama ialah pelaksanaan program keusahawanan dan pemberdayaan ekonomi, di mana latihan kemahiran serta pemberian modal kepada golongan miskin bandar membolehkan mereka memulakan perniagaan kecil-kecilan untuk menjana pendapatan sendiri.
Program inkubator perniagaan yang disokong oleh agensi kerajaan dan NGO juga mampu membantu meningkatkan daya saing serta kelestarian pendapatan mereka.
Selain itu, inisiatif perumahan mampu milik seperti Program Perumahan Rakyat (PPR) perlu diperluas dengan lebih agresif bagi memastikan lebih ramai keluarga berpendapatan rendah dapat menikmati kediaman yang selamat dan selesa.
Skim sewa beli serta subsidi perumahan juga wajar diperkenalkan atau diperluas bagi membantu golongan miskin memiliki rumah sendiri dalam jangka panjang.
Dalam masa yang sama, akses kepada kemudahan asas seperti penjagaan kesihatan, pendidikan berkualiti, dan sistem pengangkutan awam yang efisien harus dipertingkatkan agar semua lapisan masyarakat dapat menikmati manfaat pembangunan bandar secara adil.
Tambahan pula, pembangunan pusat khidmat sosial dan pusat rekreasi dalam komuniti miskin dapat memupuk semangat kejiranan, menyediakan ruang sokongan psikososial, dan seterusnya meningkatkan kesejahteraan serta kualiti hidup penduduk bandar yang kurang bernasib baik.
Pendidikan merupakan alat pemerkasaan yang paling berkesan dalam usaha mengatasi kemiskinan bandar kerana ia membekalkan individu dengan pengetahuan, kemahiran dan keyakinan diri untuk keluar daripada kitaran kemiskinan.
Dengan pendidikan yang berkualiti, golongan miskin mempunyai peluang yang lebih cerah untuk bersaing dalam pasaran kerja yang semakin mencabar.
Antara langkah penting yang boleh diambil termasuklah memperluas akses kepada biasiswa, pinjaman pendidikan dan bantuan kewangan kepada pelajar daripada keluarga kurang berkemampuan.
Di Sarawak, inisiatif seperti Skim Pinjaman Pelajaran Yayasan Sarawak telah banyak membantu pelajar melanjutkan pengajian ke peringkat tinggi.
Selain itu, program Latihan Kemahiran dan Pendidikan Teknikal dan Vokasional (TVET) juga memainkan peranan besar dalam membuka peluang kepada belia miskin untuk mendapatkan kemahiran praktikal dalam bidang seperti perhotelan, kejuruteraan, dan teknologi maklumat, sekali gus meningkatkan kebolehpasaran mereka.
Kerjasama antara institusi latihan dan sektor swasta pula penting bagi menyediakan latihan industri serta peluang pekerjaan selepas tamat latihan, yang dapat membantu mengurangkan kadar pengangguran dalam kalangan belia bandar.
Di samping itu, pendidikan komuniti dan program literasi digital juga harus diperluaskan untuk membolehkan komuniti miskin mengakses peluang ekonomi serta pendidikan secara dalam talian.
Pusat pembelajaran masyarakat boleh dijadikan medium untuk menyebarkan ilmu pengetahuan, membina kesedaran tentang hak-hak sosial dan ekonomi, serta memperkukuh jaringan sokongan komuniti.
Gabungan semua usaha ini menjadikan pendidikan satu pelaburan jangka panjang yang mampu mentransformasi masa depan individu dan komuniti secara menyeluruh.
Kemiskinan bandar di Sarawak dan Malaysia memerlukan pendekatan menyeluruh yang melibatkan pelbagai pihak, termasuk kerajaan, NGO, sektor swasta, dan masyarakat.
Strategi menangani kemiskinan bandar harus merangkumi aspek ekonomi, sosial, pendidikan, dan pembangunan komuniti bagi memastikan kesejahteraan yang inklusif untuk semua lapisan masyarakat.
Dengan sokongan dasar yang tepat serta pelaksanaan program yang berkesan, kemiskinan bandar dapat dikurangkan, sekaligus membentuk masyarakat yang lebih sejahtera dan bersatu padu.
Rujukan
- Jabatan Perangkaan Malaysia. (2023). Laporan Kemiskinan dan Ketidaksamaan Pendapatan.
- Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat Malaysia. (2023). Dasar dan Program Bantuan Sosial.
- Yayasan Sarawak. (2022). Skim Pinjaman Pelajaran dan Bantuan Pendidikan.
- Bank Dunia. (2023). Kemiskinan dan Ketidaksamaan di Malaysia: Cabaran dan Langkah Ke Hadapan.
