Vandalisme, atau perbuatan yang disengajakan untuk merosakkan harta benda awam dan persendirian, bukan sekadar tingkah laku tidak bertanggungjawab ia mencerminkan cabaran sosial, ekonomi, dan budaya yang memberi kesan langsung kepada pembangunan bandar.
Dalam konteks Sarawak, isu ini semakin mendapat perhatian apabila jumlah kes vandalisme terhadap infrastruktur utiliti dan telekomunikasi meningkat mendadak.
Berdasarkan laporan Kementerian Utiliti dan Telekomunikasi Sarawak (MUT), sebanyak 1,406 kes vandalisme telah direkodkan sepanjang tahun 2023, melibatkan kerugian mencecah RM20 juta (MUT, 2024).
Fenomena ini menunjukkan bahawa vandalisme bukan lagi isu pinggiran tetapi satu ancaman sistemik terhadap aspirasi pembangunan bandar yang mampan.
Seiring dengan agenda Post COVID-19 Development Strategy (PCDS) 2030, Sarawak berhasrat membina bandar pintar, hijau dan berdaya tahan. Namun, kejayaan pelan ini bergantung kepada kestabilan dan keselamatan infrastruktur asas.
Oleh itu, artikel ini menggunakan pendekatan jurnalisme penyelesaian bukan sekadar melaporkan masalah, tetapi menganalisis langkah penyelesaian, inisiatif kerajaan dan komuniti, serta potensi kerjasama pelbagai pihak untuk mengatasi isu ini secara berkesan.
Vandalisme di Sarawak: Skala dan Implikasi terhadap Pembangunan Bandar
Isu vandalisme di Sarawak kini berada pada tahap yang membimbangkan. Statistik tahun 2023 menunjukkan kerosakan terbesar berlaku terhadap sektor telekomunikasi (1,079 kes, kerugian sekitar RM15.8 juta), diikuti sektor elektrik (266 kes, RM3.6 juta), bekalan air (57 kes, RM244,000), dan gas (4 kes, RM30,500) (MUT, 2024).
Jenayah ini bukan sahaja melibatkan perosakan fizikal, tetapi turut menyebabkan gangguan perkhidmatan asas, termasuk pemadaman elektrik, gangguan bekalan air dan terputusnya talian komunikasi di kawasan bandar dan luar bandar.
Menurut laporan Utusan Borneo (2024), kejadian vandalisme seperti kecurian kabel tembaga dan pemotongan peralatan utiliti sering dilakukan untuk mendapatkan keuntungan segera daripada bahan logam tersebut.
Walaupun kesannya mungkin tampak kecil, ia memberi impak besar terhadap kehidupan masyarakat, terutamanya di kawasan pinggir bandar dan perumahan awam yang sangat bergantung pada kemudahan asas.
Antara implikasi utama terhadap pembangunan bandar ialah:
– Gangguan perkhidmatan dan produktiviti bandar. Vandalisme terhadap aset kritikal seperti pencawang elektrik, menara telekomunikasi dan paip air menjejaskan kestabilan operasi ekonomi tempatan (Repositori Parlimen Malaysia, 2023).
– Kerugian kewangan dan beban pembiayaan awam. Setiap tahun, kerajaan negeri perlu memperuntukkan dana besar bagi pembaikan infrastruktur, yang sepatutnya boleh digunakan untuk projek pembangunan bandar baharu (Jiwa Bakti, 2024).
– Imej bandar dan pelaburan terjejas. Kerosakan harta awam menimbulkan persepsi negatif terhadap tahap keselamatan dan pengurusan bandar, sekali gus menjejaskan kepercayaan pelabur serta pelancong.
– Kemerosotan nilai sosial dan sivik. Tindakan vandalisme mencerminkan tahap kesedaran awam yang rendah terhadap tanggungjawab bersama dalam menjaga harta milik masyarakat (Yusriana, Hamda & Syahrul, 2022).
Pendekatan Jurnalisme Penyelesaian: Fokus kepada Tindakan dan Harapan
Pendekatan jurnalisme penyelesaian memberi tumpuan kepada inisiatif yang berhasil atau berpotensi untuk menangani sesuatu isu secara menyeluruh.
Dalam konteks Sarawak, beberapa langkah konkrit telah dan sedang dilaksanakan oleh pelbagai pihak bagi mengatasi masalah vandalisme.
1. Pendidikan dan Kesedaran Komuniti
Salah satu punca utama vandalisme ialah kurangnya kesedaran sivik dalam kalangan masyarakat bandar. Justeru, pelbagai agensi telah melaksanakan program pendidikan awam.
Jabatan Bekalan Air Luar Bandar (JBALB) contohnya, menganjurkan Kempen Pencegahan Vandalisme terhadap Kemudahan Utiliti dan Telekomunikasi 2024, yang memberi penekanan kepada tanggungjawab sosial dalam melindungi kemudahan awam (JBALB, 2024).
Kempen ini bukan sekadar penerangan, tetapi melibatkan sesi interaktif bersama pelajar sekolah, komuniti setempat, dan pihak swasta.
Pendekatan ini sejajar dengan usaha mewujudkan masyarakat yang memiliki rasa memiliki (sense of ownership) terhadap aset awam satu nilai penting dalam bandar maju.
Selain itu, MUT turut bekerjasama dengan media tempatan dan sekolah dalam kempen kesedaran yang menekankan mesej bahawa vandalisme ialah jenayah yang boleh dihukum di bawah Kanun Keseksaan, bukan sekadar salah laku ringan (Utusan Borneo, 2024).
Dengan cara ini, kesedaran hukum dan moral dapat dipupuk serentak.
2. Penguatkuasaan Undang-undang dan Pemantauan Pintar
Tindakan pencegahan juga ditingkatkan melalui penggunaan teknologi pemantauan dan penguatkuasaan undang-undang yang lebih tegas.
Kerajaan negeri memperkukuh kerjasama antara Polis Diraja Malaysia (PDRM), Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (SKMM), serta syarikat utiliti bagi menjejaki pelaku vandalisme.
Beberapa kawasan kini telah memasang kamera litar tertutup (CCTV) dan sistem penggera automatik untuk mengesan aktiviti mencurigakan di menara telekomunikasi.
Penggunaan sensor pintar yang memantau perubahan arus elektrik dan suhu turut membantu mengesan cubaan sabotaj lebih awal (MUT, 2024).
Selain itu, penguatkuasaan Akta Peniaga Barang Lusuh 1946 turut membantu mengurangkan kecurian kabel dengan mengawal pusat beli-belah logam terpakai (Jiwa Bakti, 2024).
Gabungan undang-undang moden dan tradisional ini membuktikan bahawa pendekatan berbilang agensi lebih berkesan berbanding tindakan tunggal.
3. Reka Bentuk Bandar dan Infrastruktur Tahan Vandalisme
Bandar moden perlu direka bentuk dengan mengambil kira keselamatan aset awam. Pendekatan Crime Prevention Through Environmental Design (CPTED) semakin diterima dalam perancangan bandar Sarawak, di mana pencahayaan, reka bentuk ruang awam, dan penggunaan bahan tahan lasak dapat mengurangkan risiko vandalisme.
Sebagai contoh, Majlis Bandaraya Kuching Selatan (MBKS) telah memperkenalkan inisiatif pencahayaan pintar dan papan tanda digital dengan sistem keselamatan bersepadu untuk mengurangkan risiko kerosakan.
Selain itu, perabot jalan seperti bangku dan tong sampah kini direka dengan bahan logam tahan karat bagi mengelakkan pemusnahan (MBKS, 2023).
4. Penglibatan Komuniti dan Pemantauan Aset Awam
Usaha melibatkan komuniti dalam penjagaan aset awam semakin mendapat tempat. Beberapa kawasan kediaman di Kuching dan Samarahan melaksanakan Skim Rondaan Sukarela (SRS) di bawah Jawatankuasa Kemajuan dan Keselamatan Kampung (JKKK), yang terbukti membantu mengurangkan aktiviti vandalisme serta jenayah kecil (Utusan Borneo, 2024b).
Selain itu, cadangan pelaksanaan konsep “Adopt-an-Asset” boleh dipertimbangkan di mana sekolah, syarikat tempatan, atau persatuan penduduk mengambil tanggungjawab terhadap penjagaan satu kemudahan awam seperti taman mini, papan tanda, atau menara komunikasi.
Pendekatan ini telah berjaya di beberapa negara lain seperti Jepun dan Singapura, di mana penglibatan komuniti secara langsung mengurangkan vandalisme sehingga 40%.
Cabaran dan Arah Masa Depan
Walaupun pelbagai usaha telah dijalankan, cabaran utama masih terletak pada aspek sikap dan nilai masyarakat.
Sikap acuh tak acuh terhadap harta awam menyebabkan vandalisme terus berlaku secara berulang.
Faktor sosioekonomi seperti pengangguran dan ketidaktentuan ekonomi turut menyumbang kepada jenayah kecurian aset infrastruktur.
Selain itu, keterbatasan dana bagi pemantauan keseluruhan kawasan bandar besar seperti Kuching, Miri dan Bintulu menyukarkan penguatkuasaan sepenuhnya.
Oleh itu, pendekatan jangka panjang perlu memberi tumpuan kepada pembangunan budaya sivik, pendidikan moral, serta kolaborasi antara agensi kerajaan dan masyarakat setempat.
Kesimpulan
Vandalisme merupakan cabaran kompleks terhadap pembangunan bandar di Sarawak menjejaskan perkhidmatan asas, imej negeri, serta kesejahteraan penduduk.
Namun, melalui pendekatan jurnalisme penyelesaian, jelas bahawa isu ini bukan tanpa harapan.
Program pendidikan komuniti, penguatkuasaan pintar, reka bentuk bandar tahan vandalisme, dan penglibatan masyarakat menunjukkan hasil positif apabila dilaksanakan secara konsisten.
Kerajaan negeri bersama rakyat harus meneruskan usaha bersepadu bagi memastikan aspirasi PCDS 2030 tercapai iaitu menjadikan Sarawak sebuah negeri maju, selamat, dan berdaya tahan.
Mencegah vandalisme bukan hanya tanggungjawab pihak berkuasa, tetapi amanah kolektif seluruh warga untuk melindungi masa depan bandar mereka.
Rujukan
DEWAN RAKYAT PARLIMEN KELIMA BELAS PENGGAL KEDUA MESYUARAT KEDUA. (n.d.). Retrieved October 24, 2025, from https://repositori.parlimen.gov.my/bitstream/123456789/3430/4/DR35-25052023.pdf
Event – Official Website of Sarawak Rural Water Supply Department (JBALB). (2021). Sarawak.gov.my. https://jbalb.sarawak.gov.my/web/subpage/event_view/403
Kerugian kes vandalisme pada infrastruktur utiliti, telekomunikasi mencecah RM20 juta pada 2023. (n.d.). https://mut.sarawak.gov.my/web/subpage/news
Kerugian RM20 juta akibat jenayah vandalisme – Jiwa Bakti. (2024, July 3). Jiwabakti.com.my. https://jiwabakti.com.my/kerugian-rm20-juta-akibat-jenayah-vandalisme
MUT akan adakan Kempen Mencegah Vandalisme secara besar-besaran: Julaihi. (2024, April 25). Utusanborneo.com.my. https://www.utusanborneo.com.my/2024/04/25/mut-akan-adakan-kempen-mencegah-vandalisme-secara-besar-besaran-julaihi
SRS bantu kurang masalah gejala sosial, jenayah di kawasan kampung: Dr Jerip. (2024, July 23). Utusanborneo.com.my. https://www.utusanborneo.com.my/2024/07/23/srs-bantu-kurang-masalah-gejala-sosial-jenayah-di-kawasan-kampung-dr-jerip
